فراگیری انشا در ابتدایی

انشا درسی است که در صورت اعتنا واعتلا ، انقلابی در آموزش و پرورش کشور ایجاد می کند و فرهنگ جامعه را به شکل جهشی ، ارتقای درجه می دهد .

استفاده از پنج حس برای نوشتن انشا لازم است و باید این پنج حس در دانش آموز تقویت شود . کار انشا این است که به شاگرد بگوید خوب ببین ، خوب بشنو ، خوب لمس کن ، خوب بچش وخوب استشمام کن .

با انشا می توانیم درد ها و خواسته های جوانان را کشف کنیم و با دادن موضو عات در مان گر آن ها را درمان کنیم .

کار انشا پرورش فکر وانسان های متفکر است . انشا مادر دروس است . اگر مادر ضعیف باشد ، بچه های ضعیف و ناقصی تحویل می دهد . پرورش انسان های محقق و پژو هشگر به عهد ه ی درس انشاست .

انشا در واقع همان مهارت دانش آموز در امر نوشتن است که با بکار گیری واژه ها و کلمات ، جملات وعبارات زیبایی با توجه به قواعد دستور زبان می نویسد وبا نوشته ی خود اندیشه ای را ارائه می دهد.

بین مهارت نوشتن ودیگر مهارت های آموزش زبان فارسی رابطه ی معنا داری وجود دارد و لذا برای ایجاد مهارت نوشتن به پرورش مهارت در گوش دادن ، صحبت کردن ، خواندن و تفکر باید توجه کرد .

مهارت در نوشتن انشا نشا نه ی تکامل در زبان آموزی است ، اگر فردی نتواند دیده ها و شنیده ها و اندیشه های خود را بر اساس قواعد نگارش بنویسد ، در واقع به هدف زبان آموزی دست نیافته است .

انشا روح آموزش وپرورش است نگذاریم این این روح نا دیده گرفته شود .

انشا

انشا از ریشه ی نشاء به معنای خلق کردن و پدید آوردن چیزی که تا کنون وجود نداشت و توسط ما وجود پیدا می کند.

انشا در اصطلاح نوشته ای است که نویسنده آن را از ذهنیات خود و گنجینه ی واژگان ذهن خویش انتخاب کرده و نگارش می کند.

انشا به معنی 1) آفریدن، ایجاد کردن 2) ابتدا کردن، آغاز کردن 3) از خود چیزی گفتن، خواندن و آوردن شعر از خود 4) سخن پردازی، سخن آفرینی

5) نوشته ای مترسلانه ی فصیح و بلیغ، دیوان، وزارت و اداره ای که مکاتبات دولتی در آنجا صورت
می گرفت.

نگارش

نگارش به معنی نگاشتن می باشد. به هر نوع نوشتنی و نگاشتن هرچیزی را نگارش می گویند.

نوشتن یک حرف تا یک مقاله ی علمی فیزیکی یا شیمی، نوشتن با چوب کنار دریا نیز نگارش است.

یک نامه ی اداری یک متن نگارشی است چون قالب دارد.

نگارش نوشتن فعال است که می توان آن را به دو دسته تقسیم نمود:

1)نگارش ساده                      2) نگارش پیشرفته(به نگارش پیشرفته انشا می گویند)

انشا به معنی ادبی بودن و کاربرد آرایه ها و صناعات ادبی است. آنچه که ما را بیشتر از حال و هوای خودمان خارج می کند و تفکر و تخیل را پرورش می دهد به انشا نزدیکتر است ولی آنچه که به زبان مردم نزدیکتر باشد نگارش است.

مراحل نوشتن

1)غیرفعال( رونویسی )

2)نیمه فعال( املا )

3)فعال( نگارش ) که خود به دو دسته ساده و پیشرفته تقسیم می شود.

ویژگی های انشا

روح دارد، زنده است،ارتباط برقرار می کند، میان خودش و مخاطب به یگانگی می رسد، دوام دارد و ماند گار است.

سه مرحله ی اساسی برای انشا:

1)مرحله ی پیش از نوشتن

2)مرحله ی حین نوشتن

3)مرحله ی پس از نوشتن

مرحله ی پیش از نوشتن

قبل از نوشتن کودک در ابهام به سر می برد و ابهام ترس آور است. بزرگ ترین مشکل در نوشتن، شروع آن است پس باید بن بست نوشتن را در هم شکست.

با مطالعه، گفت و گو، مشاهده، فضا سازی، ایجاد شبکه ی خورشیدی می توان گام های موثری در این راه برداشت.

مطالعه ابزاری برای روشن کردن ذهن است.

بعضی از موضوعات احساسی احتیاج به مشاهده دارد زیرا حس کردن و لمس کردن مهم تر از فقط شنیدن است.

فضا سازی که موجب آمادگی ذهنی می شود.

شبکه خورشیدی نیزیکی از راه های موثر برای انشا است .

مرحله حین نوشتن

در هنگام نوشتن آرامش ایجاد شود، توضیح داده نشود زیرا سیالی فکر به هم می خورد به قول اریکسون:          (راهنمایی نکنید، همدلی کنید)

معلم نیز با دانش آموزان شروع به نوشتن کند، ولی اولین نفر نباشد که می خواند.

اول در دفتر بنویسد بعد در کتاب وارد نماید(در کلاس چهارم و پنجم یک صفحه ی کامل برای انشا در نظر گرفته شده است.)

مرحله پس از نوشتن

1) بعد از نوشتن هر دانش آموز می تواند متن خودش را بخواند.

2) دانش آموز دیگری می تواند، انشای دوستش را بخواند.

3) نوشته های آنان را با هم عوض کرده و از آنها می خواهیم تا انشای یکدیگر را بخوانند و نظر خویش را در پایین ورقه بنویسند.

4) انشای خود را در مراسم صبحگاهی بخوانند.

5) انشای خود را روی دیوار کلاس نصب کنند.

6) از دانش آموزان دعوت می شود انشای خود را در دفتر نزد همکاران بخوانند.

7) مطالب نوشته شده را برای روز نامه، مجلات و صدا و سیما ارسال کنند.

8) دفتری تحت عنوان (کتاب ما، کتاب همه) تهیه شود.

مواردی که در بررسی انشای دانش آموزان باید در نظر داشته باشیم

1) زیبایی های انشای دانش آموزان را در کلاس بیان نماییم. پس ابتدا موارد مثبت نوشته ها را ذکر کنیم سپس به موارد اشتباه بپردازیم.

2) هیچ گاه انشای دانش آموزی را با انشای دانش آموز دیگر مقایسه نکنیم.

3) هیچ گاه انشای دانش آموز را با اندوخته های ذهنی خود مقایسه نکنیم.

4) به نکات نگارشی و ساختار جمله ها توجه کنیم.

5) به دانش آموزان دیگر اجازه دهیم در بیان قوت و ضعف یک نوشته اظهار نظر نمایند به گونه ای که به نویسنده ی آن از لحاظ روحی لطمه ای وارد نشود.

6) وقتی متن انشا توسط دانش آموز قرائت شد معلم حتما آن نوشته را پس از قرائت نزد خود بررسی نماید.

7) انشا خلاقیت است. کمیت نوشته مهم نبوده بلکه کیفیت آن مد نظر می باشد.

معیارهای ارزشیابی انشا

1) زیبا، زنده و متفاوت نوشتن

2) درک کردن موضوع

3) دارا بودن شروع و پایان مناسب

4) پاکیزه نوشتن

5) رعایت بند نویسی و جمله (علائم نگارشی)

آموزش انشا

1) نوشتن پاره موضوع

(پاره موضوع ها شروع را آسان کرده و گرد آوری اطلاعات را راحت می کند. )

2) نوشتن جمله برای هر پاره موضوع

3) اصلاح جملات از نظر نگارشی

4) مرتب کردن جملات در هر پاره موضوع

5) مرتب کردن همه ی جملات

6) نوشتن جملات مرتب شده از روی تابلوی کلاس و خواندن آن

تا این قسمت از بحث ما پیرامون آموزش انشا در کلاس انجام می شود که ممکن است دو جلسه نیز به طول انجامد.

در منزل نوشتن موضوع توسط فراگیران به کمک همین نوشته ها با استفاده از ضرب المثل ها، سخنان بزرگان
 آرایه های ادبی از طریق تحقیق صورت می گیرد.

راهکارهایی جهت تقویت نگارش و انشا

1) تقویت بیان شفاهی و مهارت های زبان آموزی

2) پیدا کردن کلمات مترادف، متضاد برای افزایش گنجینه ی لغات

3) تمرین برای پیدا کردن کلمات هم قافیه

4) جمله سازی به صورت شفاهی و مسابقه به صورت کامل کردن جمله به صورت شفاهی

5) تکمیل جملات ناقص

6) ساختن جمله با توجه به تصاویر و نوشتن انشای ساده در مورد یک تصویر (قصه های تصویری)

7) دادن چند کلمه و به کار بردن آنها در جمله و یا به صورت پیوند مضحک

8) خواندن داستان و بیان شفاهی

9) خلاصه کردن یک متن یا داستان

10) بازنویسی یک داستان به صورت تغییر شخصیت های داستان

11) تکمیل یک متن نیمه تمام

12) خاطره نویسی

13) گزارش نویسی

14) تکمیل داستان نیمه تمام

15) دادن موضوعات ملموس در ارتباط با زندگی کودک

16) انشای مصور: درباره ی موضوعی جست و جو کنند، تصویر پیدا کنند و درباره ی آن بنویسند.

17) نقاشی: موضوعی برای نقاشی بدهیم، بعد از روی نقاشی داستان بنویسند.

18) استفاده از احساس: از دانش آموزان بخواهیم چشمان خود را ببندند و خود را مثلا در یک فصل از سال تصور کنند، سپس احساس و حالات خود را بنویسند.

19) تصاویر مبهم: این تصاویر به دانش آموزان داده شود و در مورد تصاویر آنچه در ذهن دارند بنویسند.

20) مسابقه: موضوعی به دانش آموزان داده و از آنها بخواهیم در مورد موضوع صحبت کنند.

21) نوشتن انشا به صورت گروهی: موضوعی به بچه ها داده سپس از آنها می خواهیم تک تک جمله هایی درباره ی آن بگویند و روی تخته بنویسند سپس از آنان می خواهیم با استفاده از این جملات انشا بنویسند.

22) یک شی مانند یک دفتر، کتاب، مداد،... را در دست گرفته و از دانش آموزان می خواهیم در مورد آن هر چه می دانند جمله بگویند.

23) دانش آموزان را به محیط خارج از کلاس برده و از آنها می خواهیم مشاهدات خود را نقاشی کنند و درباره ی مشاهدات خود هرچه می توانند جمله بنویسند. هرگروه جملات خود را در ورقه بنویسد. هنگام نوشتن معلم نظارت کند، بعد از گروه ها بخواهد جملات خود را بخوانند سپس بهترین جمله ها را روی تابلو نوشته شود و به طور منظم به هم ربط داده شود تا متن انشایی توسط همه ی دانش آموزان تهیه شود.

24) وقتی کلاس را نمی توان به باغ برد باغ را به کلاس آورد حتی اگر این باغ، تصویر، صدا، یا تنها ماکت باغ باشد. تصاویر زیبا و پخش صدا در کلاس به دانش آموزان شادابی و نشاط و تفکر قشنگ می دهد.

هفت گام اساسی تا انشا نویسی

همیشه در کلاس با دو گروه دانش آموز روبه رو هستیم آنهایی که با کتاب و قصه آشنایی دارند و آنهایی که خیلی با کتاب یا قصه خوانی ارتباط ندارند لذا باید کار را با قصه خوانی شروع کنیم.

گام اول

قصه خوانی برای بچه ها: در اولین جلسه از بچه ها می خواهیم به داستان گوش دهند سپس از آنها می خواهیم برای جلسه ی بعد صحنه ای از آن داستان را نقاشی کنند و با خود بیاورند بعد از بررسی نقاشی بچه ها قصه ی دیگری را می خوانیم. به بچه ها توضیح می دهیم که هدفمان از نقاشی، درس نقاشی در زنگ هنر نیست، بلکه می خواهیم بدانیم چقدر پایداری ذهنی دارند و یک قصه چقدر درذهن آنها پایدار می ماند.

گام دوم

نوشتن انشاهای کوتاه: بعد از 4 یا 5 قصه که گفته ایم و بچه ها راجع به آن نقاشی کردند از آنها می خواهیم سه خط درباره ی آن قصه بنویسند.

گام سوم

تقویت حس بینایی بچه ها: برای خوب نوشتن ابتدا لازم است که دنیا را خوب و درست ببینیم. برای تقویت حس بینایی می توانیم از همین حوادث روزمره که در اطراف ما رخ می دهد استفاده کنیم در این کار می توانیم از پانتومیم و کولاژ استفاده کنیم. چون در نمایش پانتومیم صدا وجود ندارد بچه ها سعی می کنند خوب نگاه  کنند تا اطلاعات لازم را به دست آورند.

گام چهارم

تقویت حس شنوایی بچه ها: نواری از صداهای گوناگون مثل صدای آب، باد، بوق خودرو، گریه ی نوزاد و..... که قبلا ضبط کرده ایم در کلاس پخش می کنیم تا بچه ها به این صدا ها گوش دهند و با هم درباره ی هرکدام صحبت کنند هدف این است که بدانند برای نوشتن لازم است به صداهای اطرافشان نیز توجه کنند.

گام پنجم

نوشتن انشا از این گام آغاز می شود. این بار دیگر انشا سه سطر نیست و باید یک انشا مورد قبول در چند سطر بنویسد. کار نوشتن در منزل نیز از همین مرحله آغاز می شود. برای بار اول هم خود معلم همراه دانش آموزان انشا بنویسد و با خواندن انشایش به طور غیر مستقیم به بچه ها آموزش می دهد.

گام ششم

نوشتن انشا به صورت گروهی: در این گام موضوعی را مطرح می کنیم و از دانش آموزان می خواهیم جملاتی درباره ی آن بگویند تا روی تابلو بنویسیم. سپس از آنها می خواهیم با استفاده از این جمله ها انشا بنویسند در واقع این انشای گروهی به نوعی مرتب کردن همان جمله هایی است که خودشان گفته اند.

سپس جمله های تکراری را حذف یا اصلاح می کنیم و با کمک دانش آموزان بازنویسی و ویرایش می کنیم.

گام هفتم

این مرحله سکوی پرش دانش آموزان به سوی دنیای نوشتن است.

انواع انشا

1) گاه انسان تحت تأثیر عواطف و احساسات خود قرار می گیرد و انگیزه ی نوشتن خود را در آن می یابد که به آن نوشته ی "عاطفی" می گویند.

2) زمانی تخیل و جریان جوشان ذهن انسان را به نوشتن وا می دارد که این گونه نوشتن را می توان "تخیلی" نامید.

3) نوعی دیگر از نوشتن "توصیفی" است که با استفاده از تشبیهات و استعارات می توان به وصف طبیعت یا... پرداخت.

4) گونه ی دیگر نوشتن به صورت"گزارش" است که دانش آموزان با دیدن و مشاهده کردن چیزی درباره ی آن، مطالبی تهیه می کنند و آنها را کنار هم قرار می دهند و انشا می نویسند.

5) گاه دانش آموزان قادر به نوشتن داستان هستند و اگر درست پرورش یابند نویسندگان بزرگی خواهند شد.

6) برای نوشتن انشای"اجتماعی" باید به میان مردم رفت ونیازهای آنان را حس کرد و واقعیت را دریافت.

7) هنر نیز در وجود آدمی است. در ذات و فطرت اوست. هرکس به نوبه ی خود هنری دارد که می تواند از آن استفاده کند و در تمام مراحل زندگی آن را به کار گیرد و نامی نکو و جاودان از خود باقی گذارد. اگر این نیاز انسان را وادار به نوشتن کند، می توان نوشته اش را "هنری" نامید.

8) تاریخ باور گذشته هاست و دانش آموزان باید تاریخ و گذشته ی خود را بدانند "انشای تاریخی" به مطالعه ی فراوان نیاز دارد.

9) اگر نوشته سرشار از کلمات و تعبیرات ادبی باشد می توان آن را "ادبی" نامید. این نوع نوشته اگر به شعر هم نزدیک باشد "شعر گونه" نامیده می شود.

10) معمول ترین نوع نوشته که در بین دانش آموزان رایج است "نوشتن خاطره" است. اگر آنها درست یاد بگیرند که خاطرات روزانه ی خود را بنویسند، هم در نوشتن بهتر به آنها کمک می شود و هم راستگویی در آنها تقویت  می گردد.

11) اگر به دانش آموزان بگوییم در مورد مطلب یا موضوعی تحقیق کنند و سپس مطالب خود را با توجه به استدلال جمع آوری نمایند و به صورت انشا بنویسند می توان آنها را "تحقیقی" یا "استدلالی" نامید.

12) گونه ای دیگر از انشا "تشریحی" است که به صورت عینی و تخیلی می باشد. عینی یعنی واقعی و تخیلی یعنی خیال انگیز.

13) نوشتن نامه هم می تواند گونه ای دیگر از انشا باشد.

14) زمانی انسان می خواهد با نوشته های خود نکات اخلاقی و پند آموز را بیان کند این انشا را می توان "اخلاقی" نامید.

15) علم نیز پیوسته در جهان در حال پیشروی است. هر روز اختراعات جدید یا صنعت و گونه های دیگر پیشرفت به وقوع می پیوندد. باید دائم دراین مورد اطلاعات به دست آورد. نوشتن این گونه اطلاعات را می توان "انشای علمی" نامید.

16) مشکل ترین نوع نوشته انشای "فلسفی" است که به دلیل وبرهان احتیاج دارد و در آن باید علت ها را اثبات کرد.

17) مقابل فلسفه، "عرفان" است که بدون دلیل بیان می شود. در این هر دو مبدأ خداوند است، فقط عرفان با رمز و راز علت ها بیگانه است و از اعماق و درون انسان برمی خیزد و معرفت انسان را در مورد آفرینش بیان می کند.

18) نوع دیگر انشا به صورت "طنز" است. قبل از هر چیز معلم باید به دانش آموزان توضیح دهد تا طنز با هزل و هجو اشتباه نشود.

اصول آموزش انشا

دانش آموزی می تواند انشای خوبی بنویسد که:

1) با واژه ها و مفاهیم مختلف آشنا باشد.

2) با هریک از واژه ها بتواند جملات مناسبی بسازد.

3) در نوشتن هر جمله نکات دستوری را رعایت نماید.

4) در نوشتن جمله های مربوط به یک متن قواعد نگارش را رعایت کند.

5) در انشاهای توصیفی و گزارش نویسی باید مهارت مشاهده ی دانش آموز تقویت شود تا بتواند با کمک حواس خود موضوع مورد مشاهده را با دقت مشاهده کند و آنچه را مشاهده کرده یاد داشت نماید و از یاد داشت های خود جهت نوشتن انشای توصیفی و گزارشی استفاده نماید.

6) با مطالعه ی نوشته ی دیگران درباره ی موضوعی خاص، با چه نوشتن و چگونه نوشتن آشنا شود.

7) به شرکت در جلسات سخنرانی علاقه شود و نکات مهم آن را یاد داشت نماید.

8) ترغیب شود تا پیرامون هر موضوع، مطلبی را که خوانده و یا شنیده در دفتر معینی یادداشت نماید و یا منابعی که را در آن زمینه، مطالبی نوشته اند معین سازد تا در فرصت لازم به آن منابع مراجعه کند.

9) برای کسب مهارت نوشتن مانند هر مهارت دیگر به تمرین و تکرار بپردازد.

توصیه هایی درباره ی آموزش انشا در پایه های مختلف تحصیلی

آموزش انشا در پایه های اول و دوم ابتدایی

گرچه درس مستقلی به نام جمله سازی (انشا) در پایه ی اول نیست لکن زمینه های آموزش جمله سازی و انشا نویسی در کتاب فارسی (بنویسیم) اول ابتدایی وجود دارد. در واقع در پایه اول کلمه آموزی و جمله آموزی جز محتوای آموزش انشا محسوب می شود. با وجود این در پایه ی اول ابتدایی، انشا به عنوان یک درس مستقل، در ارزشیابی تحصیلی مطرح نمی باشد بلکه توانایی شاگردان در زمینه ی درک واژه ها و ساختن جملات به طور شفاهی در قالب درس فارسی مورد ارزشیابی قرار می گیرد.

در پایه دوم ابتدایی کلمه آموزی، جمله آموزی و متن آموزی جز اهداف آموزشی درس انشا است.

در آموزش جمله نویسی ( انشای پایه ی دوم) نکات زیر قابل تأمل است:

کلمه آموزی: برای کسب مهارت در زمینه ی کلمه آموزی، در پایه های اول و دوم، انجام فعالیت های زیر توسط دانش آموزان پیشنهاد می شود:

- اشیای داخل کلاس، منزل، مسیر راه و ..... را نام ببرند.

- به سرعت به سوالاتی که پاسخ یک کلمه ای دارند جواب بدهند.

- حداقل پنج دسته کلمه را که معمولا با هم به کار برده می شود بیان کنند مانند:

شب و روز، سگ و گربه، کت و شلوار، رفت و آمد

- بعد از رفتن به پارک، موزه و یا جاهای دیگری که مشاهده کرده اند مطالبی بنویسند.

- بعد از رفتن به پارک، موزه و یا جاهای دیگری که مشاهده کرده اند مطالبی بنویسند.

جمله آموزی: جمله سازی دومین گام برای آموزش انشا است که دانش آموزان را به گفتن (و در نوشتن) جملات به طور صحیح و کامل ترغیب می کند که شامل راهکارهایی به شرح ذیل می باشد.

- برای واژه ها و اصطلاحات جدید درس جملات جدید، غیر تکراری و مناسب بنویسند.

- جملات نیمه تمام را با کمک کلمات داده شده کامل کنند.

- با استفاده از مخالف کلمات جدید درس، جملات جدیدی بسازند.

- با نوشتن کلمه ی هم معنای یکی از واژه های موجود در جمله، جمله ی جدیدی بسازند.

- جملات نیمه تمام را با کلمات دلخواه خود کامل کنند.

- با اضافه کردن پیشوند یا پسوند به کلمات جمله ی جدیدی بسازند.

- با نوشتن کلمه ی هم معنای یکی از واژه های موجود در جمله، جمله ی جدیدی بسازند.

- با تغییر یکی از کلمات در جمله، جملات متعددی بسازند.

- جملات در هم ریخته را مرتب کنند و به صورت یک جمله ی معنادار بنویسند.

- درباره ی تصویر حداقل یک یا دو جمله بنویسند.

- پس از مطالعه ی دقیق یک متن یا داستان، نتیجه ی آن را در یک یا دو جمله بنویسند.

متن آموزی: موارد زیر از اهداف تدریس مربوط به متن آموزی است که در زیر آمده است:

- دانش آموزان با کنار هم قرار دادن چند جمله ی مرتبط، متنی را تهیه کنند.

- آنها با در اختیار داشتن یک تصویر، چند جمله در مورد آن بنویسند.

- دانش آموزان دو جمله ی مخالف را در یک عبارت به کار ببرند.

- با دو کلمه ی هم خانواده دو جمله ی معادل بنویسند.

- چند جمله ی نامنظم را طوری کنار هم قرار دهند که پیام مشخصی را برساند.

راهکارهای تقویت زبان گفتاری به شرح زیر است:

- دانش آموزان درباره ی آزمایشی که در کلاس انجام می دهند، مرحله به مرحله توضیح دهند.

- داستانی به انتخاب خود تعریف کرده و سپس نتیجه ی آن را بیان کنند.

- اگر با واقعه ای در مسیر مدرسه مواجه شدند برای هم کلاسی خود بیان کنند.

- جزئیات یک حادثه ی مهم مثل مسابقه ی فوتبال و ..... را برای هم کلاسیهای خود با دقت تعریف کنند.

- فیلم یا پانتومیم،نمایش نامه،تئاتر یا .... را برای هم کلاسی های خود با دقت تعریف کنند.

- پس از شنیدن یک داستان آنچه را که به خاطر سپرده اند برای دوستانشان بازگو کنند.

- یکی از موضوعات درسی مورد علاقه ی خود راانتخاب کرده و به طور شفاهی درباره ی آن توضیح دهند.

- بعد از بازدید از مکان های عملی، صنعتی،تفریحی، فرهنگی و.... مشاهدات خود را برای دوستانشان تعریف کنند.

- لطیفه یا داستان طنزی را برای دوستانشان مطرح کنند.

- به روش نقالی موضوعی را در کلاس به نمایش بگذارند.

- درباره ی یک موضوع علمی، هنری، اجتماعی،اقتصادی با دوستانشان مصاحبه کنند پس از جمع بندی نظرات آنان را در کلاس ارائه دهند.

- عناوین تعدادی از کتاب های مورد علاقه خود را به کلاس بیاورند و درباره ی مفاهیم و مطالب مطرح شده در کتاب ها توضیحاتی بدهند.

نکاتی پیرامون آموزش انشا

انجام فعالیت های زیر برای آموزش مطلوب انشا توصیه می شود:

1) از دانش آموزان بخواهیم اشیا و پدیده های اطراف خود را با دقت مشاهده کنند، سپس مشاهدات خود را در ذهن مرتب کرده و برای بازگو کردن و نوشتن آماده کنند.

2) برای دانش آموزان داستان یا متنی را بخوانیم و پرسشهایی جهت فعال نمودن ذهن آنان طرح کنیم. این امر باعث می گردد فراگیران از نقش فعال خود و مشارکت در بحث و نقد در کلاس لذت ببرند.

3) دانش آموزان را به طور عملی با اصول پژوهش و تحقیق و مراجعه به منابع اطلاعاتی و مطالعاتی آشنا سازیم.

4) به دانش آموزان آموزش دهیم که در نوشتن انشا از واژه های دشوار و دور از ذهن استفاده نکنند.

5) دانش آموزان را ترغیب کنیم که احساساتی را که مایلند با دیگران در آن شرکت باشند در نوشته ی خود به کار برند مانند: شادی، محبت، عاطفه، جشن، دوستی، ....

6) از دانش آموزان بخواهیم ابتدا خلاصه ای برای انشای خود بنویسند، سپس نوشته ی نهایی را با خلاصه ی خود مقایسه و ارزیابی کرده آن گاه مشخص کنند آیا به هدف مورد نظر خود دست یافته اند یا خیر؟

7) بانمایش یک فیلم کوتاه(داستانی، کارتون، مستند،....) دانش آموزان را به نقد نویسی تشویق کنیم تا آنها جملات خود را سازمان دهی کرده و نتیجه ی کلی نقدی را بنویسند.

8) با نمایش یک فیلم یا بیان یک داستان به صورت نیمه تمام از دانش آموزان بخواهیم فیلم یا داستان را به سلیقه ی خود کامل کرده، سپس متن کامل شده را بازخوانی کنند.

9) دانش آموزان را تشویق کنیم تا رئوس مطالب خود را بنویسند که این خود مهارتی است که باید آموزش داده شود. این کار به بازخوانی نوشته کمک بسیاری می کند استفاده از رئوس مطالب در برنامه ریزی بهبود کیفیت نگارش نقش موثری دارد.

10) نگارش خوب نیاز به تمرین بسیار دارد. تمریناتی در زمینه ی خلاصه نویسی، بازنویسی، بازآفرینی، خاطرات روزانه، شرح حال نگاری و.... دانش آموزان را به هنر خوب نوشتن آراسته خواهد کرد.

11) تجدید نظر در نوشته ی دانش آموزان بسیار مهم است، آنان می توانند برای مدتی نوشته ی خود را بازنویسی کنند.

12) دانش آموزان را تشویق کنیم تا در ویرایش نوشته هایشان با هم کلاسی های خود هم فکری و تبادل نظر کنند و از آنها کمک بگیرند.

13) نمایش، سرود، تئاتر و... را برای بعضی از جلسات انشا انتخاب کنیم و بعد از دیدن آن از دانش آموزان بخواهیم تفسیر مهمی را که برداشت کرده اند بنویسند.

انواع موضوعات انشا

1) موضوعات توصیفی

در این خصوص معمولا از دانش آموزان خواسته می شود موضوعاتی نظیر یک روز طوفانی را آن طور که دیده یا شنیده اند،وصف کنند. واقعه ای را که از نزدیک مشاهده کرده اند و یا شرح آن را شنیده اند بنویسند.

لازم به یادآوری است که در نوشته های توصیفی باید از دانش آموزان خواسته شود تا درباره ی جزئیات پدیده ها یا اشیایی که با حواس می توان آنها را دریافت دقت کنند یا فرصتی را ایجاد کنیم که اشیا و یا پدیده ها را از نزدیک مشاهده کنند و اجزای آن را بررسی نمایند در آن صورت است که می توانند درباره ی دیده ها و شنیده ها بنویسند و سوالات خود را درباره ی آن مطرح نمایند.

2)گزارش نویسی

این نوع انشا زمانی داده می شود که دانش آموزان به بازدیدها، گردش ها، زیارت،تفریح و دیدار شخصیت ها رفته باشند در آن صورت می توان از آنها خواست به صورت انفرادی یا گروهی درباره ی جزئیات بازدید و یا گردش خود مطالبی را بنویسند دانش آموزان چه را که از نزدیک یا از طریق پرسش دریافت کرده و یا از راه دیگری به آن رسیده است، در گزارش خود ذکر می کند. به طوری که خواننده ی گزارش احساس کند که خود در محل حضور داشته است.

3) انشای نقلی

در این نوع انشا معلم داستان هایی از موضوعات و دروس مختلف برای دانش آموزان نقل می کند و از آنان می خواهد تا این داستان ها را بنویسند مانند: سرگذشت انسان های شریف، فداکار، عالم، دانشمند، شهدا، .... که می تواند از کتاب هایی نقل شود. به این ترتیب ضمن الگو دادن به شاگردان از آنان می خواهیم تا زندگی آن بزرگان را شرح دهند و نیز درس هایی را که گرفته اند بنویسند. ذکر داستان های مفید و ترغیب دانش آموزان  به بازگویی و نوشتن آنها تأثیر مطلوبی در روحیه ی آنها دارد. از طرف دیگر دانش آموزان را به خواندن سرگذشت بزرگان ترغیب نموده و زمینه ی تفکر و نویسندگی را در آنان تقویت می نماید.

4)انشای تخیلی

این نوع از انشا در واقع توصیف خیال پردازی های کودکان و یا اشخاص دیگر است در خیال پردازی معمولا فرد حکایتی را می سازد ویژگی های شی را که به تصور درآورده است بیان می کند و گفت و گوهایی را تنظیم می کند اما در واقعیت شاید چنین شیئی وجود نداشته باشد و چنان وسیله ای را کسی نساخته باشد و گفت و گویی هم رد و بدل نشده باشد و همه ی آنها ساخته و پرداخته ی ذهن خیال پرداز فرد باشد.

بین خیال پردازی و خلاقیت رابطه ای وجود دارد. لذا ترغیب دانش آموزان به بازگو کردن تخیلات به پرورش ذهن خلاق آنان کمک می کند. چون تخیلات بیانگر احساسات و ادراکات درونی کودکان می باشد.

بنابراین با مطرح کردن موضوعات تخیلی و ترغیب آنها به نوشتن موضوعات می توان به احساسات، آرزوها، نگرشها و انتظارات آنان پی برد و تا حدودی ناشناخته های ذهنی آنان را کشف کرد.

5) خلاصه نویسی

در واقع یک نوع راهبرد آموزش انشا می باشد به این معنا که از شاگردان بخواهیم درسی یا مطلبی را که در چند صفحه نوشته شده است در نصف یا یک صفحه خلاصه کنند یا داستان بلندی را که در چندین جلسه شنیده اند نقل کنند و خلاصه نویسی در واقع تمرینی برای انشای نقلی است که باید به نکات زیر هنگام نوشتن توجه کرد:

- رابطه ی مطلبی که باید به عنوان خلاصه نوشته شود با مطلب اصلی مشخص شود برای مثال: خلاصه به اندازه ی یک دوم، یک سوم، یک چهارم، یک دهم مطلب اصلی باشد.

- نوشته ای که خلاصه می شود دارای سه بخش اساسی است:

الف) یک بخش آن افکار و اندیشه های اصلی نویسنده است، زیر این بخش خط کشیده تا عین آن نوشته و یا برداشت از متن اصلی نقل شود.

ب) بخش دیگر مفاهیمی است که در جهت تأیید نظر نویسنده آورده شده است و به عبارت دیگر مستندات نویسنده به منظور ارائه یک فکر یا ایده است. در هنگام خلاصه نویسی باید بخشی از آن به عنوان مستندات نویسنده، نقل گردد.

ج) بخش سوم هر نوشته دلایل و توضیحات نویسنده می باشد که جهت تبیین نوشته و یا ارتباط اندیشه های دیگران با اندیشه ی نویسنده است که می توان آن را هنگام خلاصه کردن حذف کرد. بنابراین خلاصه ها عین گفته یا فکر نویسنده و یا مستندات فکر نویسنده است که در خلاصه آورده است.

چیزی که در خلاصه نویسی حائز اهمیت است اشاره به پیام اصلی نوشته و ذکر پیام های فرعی می باشد.

6)نامه نگاری

نامه نگاری نوع دیگری از انشا نویسی است. در نامه نگاری رعایت نکات زیر الزامی است:

- پیامی که دانش آموز در مورد نامه ی خود نوشته است، قطع نامه، عنوان نامه، استفاده ی مناسب از علائم نگارش، حاشیه گذاری مناسب در نامه، خوش خطی، تاریخ نامه، نام و امضای نویسنده، نشانی گیرنده، تناسب متن با مخاطب نامه و امثال آن.